Het gebruik van eikenhout en het gunstige effect op wijn kwam aan het licht toen wanneer onze voorouders wijnen verscheepten naar afgelegen gebieden. De wijnen in eikenhouten vaten bleven langer drinkbaar en beter houdbaar dan de wijnen die bewaard werden in stenen kruiken.
Het gebruik van eikenhout en het gunstige effect op wijn kwam aan het licht toen wanneer onze voorouders wijnen verscheepten naar afgelegen gebieden. De wijnen in eikenhouten vaten bleven langer drinkbaar en beter houdbaar dan de wijnen die bewaard werden in stenen kruiken.
Men gebruikt twee soorten eik. De Amerikaanse en de Europese eikensoort:
Amerikaanse eik: Quercus Alba, bevat meer uitgesproken aroma's (o.a. vanille) en is meer absorberend dan Europees eik. De groeicyclus van deze eikensoort is iets sneller waardoor deze eik poreuzer is dan de Europese eikensoort. Europese eik bestaat eigenlijk uit twee soorten, Quercus sessiflora, Franse eik, groeit op klei en kiezelrijke grond, bevat minder tannines en meer aroma. Daarnaast is er nog de Quercus robur, ook bekend als Frans eik, deze groeien voornamelijk op leisteen en graniet en bevatten meer tannines en minder aroma.
De kwaliteit van het hout wordt voornamelijk bepaald door de bewerkingen zoals het splitsen en verzagen van de bomen. Vervolgens het rijpen van het hout gedurende 2 of 3 jaar. Hierdoor verkrijgt het hout de optimale vochtigheidsgraad en ontstaat er reductie van tannineachtige stoffen en een verhoging van een aantal aromatische stoffen. Het is ook mogelijk om het hout kunstmatig in ovens te laten “rijpen”, maar dat heeft als nadeel dat een aantal gunstige chemische veranderingen dan niet optreedt, waardoor het hout minder aroma’s en meer bittere componenten bevat. Verhitting van het hout om een gebogen vorm te krijgen voor het maken van de fusten. Dit veroorzaakt chemische veranderingen die invloed hebben op de smaakontwikkeling van wijn.
Nieuwe eiken vaten geven hogere concentraties smaakcomponenten af dan oudere vaten.Voor wijnmakers is het tegenwoordig mogelijk om de samenstelling van smaakcomponenten in vaten te laten analyseren, waardoor wijnen optimaal kunnen worden uitgebalanceerd. Er blijven echter nog een aanzienlijk aantal componenten over die niet bekend zijn, waardoor het gelukkig nog steeds mogelijk is dat wijnen hun eigen typische karakter krijgen.
De chemische interactie tussen wijn en eikenhout heeft dus belangrijke positieve effecten heeft op de smaak en structuur van vrijwel alle betere rode en een kleiner in aantal witte wijnen.Voor het maken van een mooie wijn is de keuze van het hout net zo belangrijk als de keuze van de druiven. Wijn en hout zijn de basis voor een goed huwelijk.