Wijnliefhebbers zijn vaak terughoudend om favorieten te kiezen. Ik spreek voor mezelf en en ga het toch doen: ik verklaar dat Barolo de beste wijn van Italië is. Ik hou van alle wijnen uit heel Italië, maar ik heb een favoriet gekozen, en dat is Barolo.
En ik ben niet de enige. Het is met gemak de populairste Italiaanse wijnsoort in vele winkels. Pak op restaurant een een wijnkaart en ga naar de sectie Italië, en je zal Barolo vinden in het rijtje van Italiaanse toppers zoals Barbaresco en Brunello.
Wat is Barolo?
Voordat we te veel vinofiel worden, laten we eerst een paar feiten op een rijtje zetten:
- Barolo is een wijn uit Piemonte (een regio in het noordwesten van Italië)
- Barolo is 100% gemaakt van de Nebbiolo druif
- Om wettelijk gezien als Barolo te worden beschouwd, moet de Nebbiolo druif verbouwd worden in bepaalde gebieden binnen 11 verschillende dorpen die net ten zuiden liggen van de stad Alba.
- Barolo is een serieuze wijn: volgens de wet moet hij minimaal 18 maanden rijpen in eikenhouten vaten en minimaal één jaar op fles voordat hij wordt vrijgegeven.
- Barolo is rijk en krachtig. Maar hij kan in zijn jeugd sober zijn omdat Nebbiolo van nature veel tannines en zuur bevat.
- Barolo is normaal gesproken een wijn om te bewaren - vaak tien jaar of langer - maar als je zoekt kan je een Barolo vinden die heerlijk is om jong te drinken.
De rijping van een Barolo
Een Barolo rijpt dus minimaal 38 maanden, waarvan 18 maanden op hout en een Riserva zelfs 62 maanden moet rijpen (waarvan ook 18 maanden op hout). Hierdoor verstrijkt er al wat tijd voordat een oogstjaar van deze Italiaanse wijn wordt vrijgegeven en op de markt komt. En dan luidt de vraag wanneer de wijn op dronk is. Een Barolo kan best wel wat rijping in jouw kelder verdragen. Al zijn er ook exemplaren die eerder op dronk zijn, omdat wijnmakers micro-oxidatie toepassen. Zo worden ook technieken als temperatuur gecontroleerde gisting, kortere periode van inweking en extractie gebruikt om de tannines in de wijn wat te verzachten.
Barolo DOCG
Het Barolo gebied heeft de classificatie DOCG behaald, wat staat voor Denominazione di Origine Controllata e Garantita (hoogst haalbare kwaliteitscategorie) in Italië. Bij wijnen in deze kwalteitscategorie komen de druiven van een speciaal toegewezen perceel, daarnaast worden de wijnen ook gekeurd door een jury. Er is tevens een maximale opbrengst per hectare. Hierdoor dienen de wijnproducenten selectiever te zijn en te gaan voor kwaliteit eerder dan voor kwantiteit. De wijn moet voor 100% van de Nebbiolo druif vervaardigd te worden en het alcoholpercentage moet minimaal 13% zijn. De DOCG status van de wijn is te herkennen aan de garantiezegel die op de hals van de fles zit. Er zijn ook specifieke Barolo Cru’s. Dit zijn Barolo’s die van één specifieke wijngaard komen, net als in de Bourgogne. Dit is de hoogste kwaliteit term die wordt gevoerd, maar is deze is nog niet officieel erkend.
Nebbiolo, de Barolo druif
Nebbiolo is een druif met als eigenschap dat de wijnen bewaarcapaciteit hebben en lang kunnen bewaard worden. In de regio Piemonte komen de knoppen van de Nebbiolo altijd het eerst op, maar het is ook het laatste druivenras dat volledig rijp is. Soms worden de druiven zelfs pas halverwege oktober geplukt. Waar de naam precies vandaan komt is niet helemaal zeker. Zo zou de naam kunnen verwijzen naar het Italiaanse woord voor mist: nebbia. In oktober worden grote delen van de valleien in Piemonte bedekt onder een deken van mist. Maar de naam zou ook kunnen verwijzen naar de mistachtige laag die de druiven bedekt en beschermt tegen de zon.
Wist je dat Barolo eigenlijk niet zo oud is?
Barolo is niet een van die oude wijngebieden van West-Europa, die eerst door de Romeinen werden gesticht en daarna duizenden jaren door monniken werden onderhouden. Voor zover we kunnen nagaan, wordt er in Piemonte pas zo'n 700 jaar Nebbiolo verbouwd.
Oké, dat is nog steeds behoorlijk oud. Dit was rond de tijd toen Marco Polo naar China vertrok. Maar de wijn die we vandaag de dag als Barolo zouden kennen, is nog jonger.
Gedurende het grootste deel van zijn geschiedenis produceerde de Nebbiolo van Barolo dingen als dessertwijn en eenvoudige lichte wijn voor consumptie in grote hoeveelheden. Droge, gestructureerde rode wijn die meerdere jaren op vat rijpt, gaat eigenlijk pas terug tot de 19e eeuw of zo, toen de Piemontezen van Barolo leerden om fijne droge wijn te maken van Franse oenologen. Vervolgens creëerden ze een industrie van het leveren van dergelijke wijnen aan het hof van Savoye, in Turijn (dat is de familie die later de koningen en koninginnen van het verenigde Italië werden).
Barolo, één van de mooiste Italiaanse dorpjes
Naast de wijn is ook het dorp Barolo meer dan de moeite waard en mag ook officieel het keurmerk van I borghi più belli d’Italia dragen. Wijndorp Barolo is een dorp van slechts 728 inwoners. Daarentegen is het groots in aanzien. Wie een wijngaard heeft in het Barolo-gebied is dus koopman. Dat besef had men vroeger al. In een wet uit 1647 was vastgelegd dat je een zware straf kreeg opgelegd als je druiven stal of beschadigde. Ook de oogst was met veel decreten omlijst. Overtredingen hiervan werden eveneens zwaar bestraft.
Barolo was nog niet zo lang geleden in een behoorlijk slechte staat.
De goede tijden van Barolo duurden niet lang. Zoals vele wijngebieden in Europa bezweek Barolo aan de phylloxera plaag in de late 19e eeuw. Vervolgens was er de economische depressie in de jaren 1930 en daarna volgden twee wereldoorlogen. Na de Tweede Wereldoorlog was Barolo straatarm en iedereen vertrok naar het noorden om in de fabrieken te gaan werken. Een hele generatie verliet de wijngaarden voor steden als Turijn, waar ze de auto's maakten, of de stad Ivrea, waar Olivetti zijn prachtige typemachines en 's werelds eerste commerciële computer produceerde. Blijkbaar waren zulke dingen in de jaren 1960 winstgevender dan goede wijn.
Langzaam maar zeker kwamen ambachtelijke wijnen uit de regio weer op de radar van mensen. Tot voor kort werden de wijnen echter in de categorie "Italiaanse wijn" gestopt (terecht) en speelden ze daarom tweede viool na de grote wijnen van Frankrijk die de nummer één wens waren van verzamelaars wereldwijd. Barolo was voor Italiaanse restaurants, en het was gewoon niet zo'n groot ding voor wijnliefhebbers tot ver in de jaren 90. Zelfs nu heerst soms het gevoel dat Barolo nog niet de aandacht krijgt die de ongelooflijk hoge kwaliteit verdient. Het is eigenlijk een geweldige koopkans! Ontdek onze Luigi Bosca Barolo.